Trong thời đại số, điện thoại di động đã trở thành công cụ lưu trữ thông tin phổ biến. Trong các tranh chấp dân sự – từ hợp đồng, vay mượn, hôn nhân gia đình đến bồi thường thiệt hại – file ghi âm, ghi hình từ điện thoại thường được đương sự sử dụng để chứng minh sự thật khách quan.
Tuy nhiên, việc tòa án có chấp nhận hay loại bỏ chứng cứ này còn phụ thuộc nhiều yếu tố pháp lý quan trọng: nguồn gốc hợp pháp, tính xác thực, trình tự thu thập, mức độ liên quan, quyền riêng tư…
Bài viết phân tích khung pháp lý hiện hành và tiêu chí đánh giá của tòa án đối với loại chứng cứ này.
I. Khung pháp lý về chứng cứ trong tố tụng dân sự
1. Khái niệm chứng cứ
Điều 93 Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) 2015 quy định:
“Chứng cứ là những gì có thật, được thu thập theo trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định và được sử dụng để xác định các tình tiết khách quan của vụ án.”
Như vậy, file ghi âm – ghi hình chỉ có giá trị khi đáp ứng đủ 3 yếu tố:
- Có thật (tồn tại khách quan).
- Liên quan tới vụ việc.
- Thu thập hợp pháp.
2. Ghi âm – ghi hình là nguồn chứng cứ hợp pháp
Điều 95 BLTTDS 2015 xác định nguồn chứng cứ bao gồm:
“Dữ liệu điện tử được thể hiện dưới dạng thông điệp dữ liệu, điện tử, tài liệu số… như email, fax, audio, video…”
→ Ghi âm – ghi hình từ điện thoại là một loại dữ liệu điện tử và được công nhận là nguồn chứng cứ hợp pháp nếu không vi phạm pháp luật.
II. Điều kiện để file ghi âm – ghi hình có giá trị chứng cứ
Tòa án không tự động chấp nhận mọi file ghi âm – ghi hình. Dưới đây là năm tiêu chí quan trọng:
1. Tính hợp pháp của việc thu thập
1.1. Không được xâm phạm quyền riêng tư của người khác
Điều 38 Bộ luật Dân sự 2015:
- Quyền về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân được pháp luật bảo vệ.
- Việc thu thập, công bố thông tin của cá nhân phải được người đó đồng ý, trừ trường hợp luật có quy định khác.
=> Nếu ghi âm – ghi hình bí mật trong không gian riêng tư (nhà riêng, phòng họp nội bộ…) mà không có sự đồng ý, khả năng cao bị loại trừ.
2. Xác định chủ thể tham gia trong file ghi âm – ghi hình
Tòa án thường yêu cầu:
- Giọng nói phải nhận diện được;
- Hình ảnh xác định được người xuất hiện;
- Có chi tiết bối cảnh trùng khớp với tình tiết vụ án.
Khi có tranh chấp, tòa có thể:
- Trưng cầu giám định giọng nói, hình ảnh (theo Điều 102 BLTTDS 2015).
3. Tính toàn vẹn của dữ liệu (không chỉnh sửa)
Luật Giao dịch điện tử 2023 quy định dữ liệu điện tử có giá trị nếu đảm bảo tính toàn vẹn:
“Thông điệp dữ liệu được coi là toàn vẹn khi chưa bị thay đổi trừ hình thức phát sinh trong quá trình lưu trữ, truyền gửi.”
Để chứng minh:
- Xuất trình bản gốc (file gốc từ điện thoại, không cắt ghép).
- Cung cấp thời gian, dung lượng, thông tin metadata.
- Nếu cần, tòa trưng cầu giám định đối với dấu hiệu chỉnh sửa.
4. Tính liên quan đến vụ việc
Tòa án chỉ chấp nhận phần ghi âm – ghi hình có liên quan trực tiếp đến yêu cầu khởi kiện, ví dụ:
- Thể hiện rõ thỏa thuận giao dịch;
- Thể hiện người đang nói là chủ thể tranh chấp;
- Làm rõ hành vi vi phạm hoặc thừa nhận nghĩa vụ.
5. Tính hợp lệ về thủ tục nộp chứng cứ
Theo Điều 96 BLTTDS 2015, khi nộp file ghi âm – ghi hình cần:
- Ghi rõ nguồn gốc;
- Mô tả nội dung;
- Sao chép ra USB/CD nếu tòa yêu cầu;
- Gửi kèm văn bản giải trình.
IV. Kết luận
File ghi âm – ghi hình từ điện thoại là nguồn chứng cứ hợp pháp trong tranh chấp dân sự nếu bảo đảm:
- Thu thập hợp pháp, không xâm phạm quyền riêng tư;
- Xác thực được chủ thể trong file;
- Dữ liệu toàn vẹn, không bị chỉnh sửa;
- Có liên quan trực tiếp đến vụ án;
- Được nộp đúng thủ tục tố tụng.
Trong thực tế, đây là loại chứng cứ có giá trị chứng minh cao, đặc biệt trong các vụ việc không có giấy tờ hoặc lời khai mâu thuẫn. Tuy nhiên, đương sự cần chủ động lưu trữ bản gốc, ghi rõ bối cảnh và chuẩn bị sẵn phương án giám định nếu có tranh chấp về tính xác thực.
Liên hệ Luật sư tư vấn:
Liên hệ Luật sư tư vấn: Luật TLA là một trong những đơn vị luật sư hàng đầu, với đội ngũ luật sư, cán bộ nhiều kinh nghiệm trong các lĩnh vực hình sự, dân sự, doanh nghiệp, hôn nhân và gia đình,… Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ, giải đáp mọi thắc mắc về pháp lý của bạn. Nếu bạn còn thắc mắc về nội dung này, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được giải đáp thắc mắc.
1. Luật sư Vũ Thị Phương Thanh, Giám đốc Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội,
email: vtpthanh@tlalaw.vn;
2. Luật sư Trần Mỹ Lê, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội;
email: tmle@tlalaw.vn
Địa chỉ: Tầng 7, số 06 Dương Đình Nghệ, Yên Hòa, Hà Nội
Website: https://tlalaw.vn/
Hotline: 0906246464
Khương Ngọc Lan