Trong nền kinh tế toàn cầu hóa ngày nay, các doanh nghiệp không ngừng mở rộng quy mô hoạt động và tìm kiếm cơ hội hợp tác quốc tế để nâng cao lợi thế cạnh tranh. Trong bối cảnh này, giao dịch liên kết giữa các doanh nghiệp có vai trò ngày càng quan trọng. Giao dịch liên kết không chỉ đơn thuần là các giao dịch tài chính hay thương mại diễn ra giữa các công ty có quan hệ sở hữu hoặc kiểm soát lẫn nhau, mà còn là một phần không thể thiếu trong chiến lược kinh doanh của nhiều tập đoàn đa quốc gia. Hiểu rõ bản chất, phân loại, mục tiêu và các quy định pháp lý liên quan đến giao dịch liên kết sẽ giúp các doanh nghiệp tối ưu hóa lợi nhuận, đồng thời đảm bảo sự minh bạch và tuân thủ các quy định của pháp luật, từ đó góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
- Khái niệm
Giao dịch liên kết là một khái niệm quan trọng trong lĩnh vực tài chính và thương mại, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp hoạt động trong môi trường toàn cầu. Những giao dịch này diễn ra giữa các doanh nghiệp có mối quan hệ liên kết, khi một bên nắm giữ từ 25% quyền sở hữu trở lên của bên còn lại, hoặc khi có mối quan hệ kiểm soát lẫn nhau. Giao dịch liên kết thường bao gồm việc trao đổi hàng hóa, dịch vụ, tài sản vô hình và tài sản tài chính.
- Phân loại
Theo Khoản 2 Điều 5 Nghị định 132/2020/NĐ-CP, các bên tham gia giao dịch liên kết phải có sự kiểm soát lẫn nhau, tạo điều kiện cho một bên có khả năng định đoạt hoặc ảnh hưởng đến quyết định của bên kia. Điều này có thể dẫn đến việc thao túng giá cả, từ đó làm giảm tính cạnh tranh của các doanh nghiệp độc lập. Giao dịch liên kết có thể được phân loại thành nhiều loại hình khác nhau, bao gồm:
- Giao dịch hàng hóa: Diễn ra khi các công ty có quan hệ liên kết mua bán sản phẩm với nhau. Ví dụ, một công ty mẹ sản xuất đồ điện tử có thể cung cấp sản phẩm cho công ty con tại một quốc gia khác.
- Giao dịch dịch vụ: Gồm cung cấp các dịch vụ như quản lý, hỗ trợ kỹ thuật và nghiên cứu phát triển. Một công ty mẹ có thể cung cấp dịch vụ nghiên cứu cho các công ty con.
- Giao dịch tài sản vô hình: Liên quan đến việc chuyển nhượng quyền sở hữu trí tuệ, bằng sáng chế và thương hiệu. Ví dụ, một công ty mẹ có thể cấp phép thương hiệu cho công ty con hoạt động tại nước ngoài.
- Giao dịch tài chính: Bao gồm cho vay vốn, đầu tư vốn và phát hành cổ phiếu. Các giao dịch tài chính giữa các công ty liên kết thường phức tạp và có thể ảnh hưởng đến dòng tiền cũng như nghĩa vụ thuế.
- Mục tiêu
Giao dịch liên kết đóng một vai trò quan trọng trong lĩnh vực kế toán và quản lý thuế. Các công ty đa quốc gia thường xuyên phải xem xét giá trị của giao dịch giữa công ty mẹ và công ty con để tuân thủ quy định pháp luật của từng quốc gia. Mục tiêu chính của giao dịch liên kết thường là tối ưu hóa chi phí và lợi nhuận của các bên trong nhóm công ty. Tuy nhiên, điều này cũng có thể dẫn đến hiện tượng chuyển giá, khi các công ty cố gắng thiết lập giá giao dịch không phản ánh đúng giá thị trường nhằm giảm thiểu nghĩa vụ thuế. Hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn tạo ra sự bất bình đẳng trong thị trường.
- Quy định pháp luật điều chỉnh
- Nghị định 132/2020/NĐ-CP quy định về giá. Nghị định này quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết, nhằm phòng chống việc trốn thuế thông qua chuyển giá.
Theo Điều 6 Nghị định 132/2020/NĐ-CP, doanh nghiệp phải xác định giá giao dịch liên kết theo các phương pháp sau:
- Phương pháp so sánh giá độc lập: So sánh giá của giao dịch liên kết với các giao dịch độc lập tương tự trên thị trường. Đây là phương pháp phổ biến nhất và thường được ưa chuộng vì tính minh bạch.
- Phương pháp giá bán lại: Dựa trên giá bán lại sản phẩm mà công ty mua từ bên liên kết và bán cho bên độc lập. Phương pháp này thích hợp cho các sản phẩm đã qua chế biến và dễ dàng xác định giá bán lại.
- Phương pháp giá vốn cộng lãi: Áp dụng với các dịch vụ hoặc sản phẩm có giá trị gia tăng khi doanh nghiệp liên kết bán hàng hóa hoặc cung cấp dịch vụ cho bên liên kết khác. Đây là phương pháp phức tạp hơn và yêu cầu tính toán chính xác để đảm bảo tính hợp lý.
- Công văn hướng dẫn và thực hiện giao dịch liên kết
Ngoài Nghị định 132/2020/NĐ-CP, Công văn 68/2018/TT-BTC cũng đã hướng dẫn cụ thể về việc xác định giá giao dịch liên kết và yêu cầu lập hồ sơ kê khai giá giao dịch liên kết hàng năm. Doanh nghiệp cần phải xây dựng một bộ hồ sơ chi tiết để chứng minh giá giao dịch liên kết của mình là hợp lý và tuân thủ quy định.
- Quy định của OECD và mô hình quốc tế
Việt Nam cũng dựa vào các quy định của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) về giao dịch liên kết. Nguyên tắc “giá thị trường” (arm’s length principle) là cốt lõi trong việc xác định giá trị giao dịch liên kết, như được nêu rõ trong Báo cáo của OECD về giá chuyển nhượng. Nguyên tắc này nhấn mạnh rằng giá giao dịch giữa các bên liên kết phải tương đương với giá mà các bên độc lập thường áp dụng trong các giao dịch tương tự.
- Một số lưu ý
Việc không tuân thủ các quy định về giao dịch liên kết có thể dẫn đến những hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Doanh nghiệp có thể bị cơ quan thuế kiểm tra và áp dụng các biện pháp xử phạt, bao gồm cả việc truy thu thuế và phạt hành chính theo Luật Quản lý thuế 2019. Nếu doanh nghiệp không có hồ sơ chứng minh giá giao dịch liên kết, họ có thể bị cơ quan thuế điều chỉnh lại giá và yêu cầu nộp thuế bổ sung.
Ngoài ra, việc không minh bạch trong các giao dịch liên kết có thể làm mất uy tín của doanh nghiệp trên thị trường quốc tế. Điều này có thể ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh toàn cầu của các tập đoàn đa quốc gia, dẫn đến sự giảm sút trong hợp tác và đầu tư quốc tế. Doanh nghiệp cũng có thể gặp khó khăn trong việc thu hút đối tác và nhà đầu tư nếu họ không có chính sách giá cả minh bạch.
Giao dịch liên kết là một phần không thể thiếu trong hoạt động của các doanh nghiệp có quan hệ liên kết, đặc biệt là trong các tập đoàn đa quốc gia. Để đảm bảo tuân thủ pháp luật và tối ưu hóa chiến lược kinh doanh, doanh nghiệp cần hiểu rõ và tuân thủ đầy đủ các quy định pháp lý liên quan, bao gồm các quy định trong Nghị định 132/2020/NĐ-CP và các hướng dẫn của cơ quan thuế.
Việc minh bạch và tuân thủ quy định về giá giao dịch liên kết không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro mà còn đảm bảo hoạt động kinh doanh bền vững trong dài hạn. Do đó, các doanh nghiệp nên đầu tư thời gian và nguồn lực để xây dựng hệ thống quản lý giá giao dịch liên kết hiệu quả, đồng thời nâng cao nhận thức và đào tạo nhân viên về tầm quan trọng của việc tuân thủ pháp lý trong giao dịch liên kết.
Như vậy, giao dịch liên kết đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp, đặc biệt là trong môi trường kinh tế toàn cầu đầy biến động. Việc xác định chính xác các giao dịch liên kết không chỉ giúp các doanh nghiệp quản lý hiệu quả tài chính mà còn là yếu tố quyết định trong việc tuân thủ các quy định pháp luật liên quan. Các doanh nghiệp cần nhận thức rõ về tầm quan trọng của giao dịch liên kết, từ việc tối ưu hóa chi phí và lợi nhuận đến việc đảm bảo sự minh bạch trong hoạt động kinh doanh. Bằng cách này, doanh nghiệp không chỉ bảo vệ mình khỏi các rủi ro pháp lý mà còn tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững trong tương lai.
————————————————
Liên hệ Luật sư tư vấn:
Luật TLA là một trong những đơn vị luật sư hàng đầu, với đội ngũ luật sư, cán bộ nhiều kinh nghiệm trong các lĩnh vực hình sự, dân sự, doanh nghiệp, hôn nhân và gia đình,… Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ, giải đáp mọi thắc mắc về pháp lý của bạn. Nếu bạn còn thắc mắc về nội dung này, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được giải đáp thắc mắc.
1. Luật sư Vũ Thị Phương Thanh, Giám đốc Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội,
email: vtpthanh@tlalaw.vn;
2. Luật sư Trần Mỹ Lê, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội;
email: tmle@tlalaw.vnCông ty Luật TNHH TLA
Địa chỉ: Tầng 7, số 6 Dương Đình Nghệ, Yên Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội
Website: https://tlalaw.com
Đinh Phương Thảo