Trong bối cảnh kinh tế – xã hội phát triển và xu hướng kinh doanh dịch vụ ngày càng đa dạng, nhiều cá nhân, tổ chức lựa chọn triển khai hoạt động dịch vụ dưới hình thức “hội”, “câu lạc bộ”, “nhóm sinh hoạt”, “workshop chia sẻ” thay cho mô hình doanh nghiệp. Hình thức này thường đi kèm thu phí hội viên hoặc phí tham dự nhưng không tiến hành đăng ký doanh nghiệp hay giấy phép ngành nghề tương ứng.
I. Cơ sở pháp lý điều chỉnh
1. Khái niệm và bản chất của “hoạt động kinh doanh”
Theo Luật Doanh nghiệp 2020, doanh nghiệp là tổ chức được thành lập nhằm mục đích kinh doanh. Điều luật xác định rõ: mọi hoạt động nhằm mục tiêu sinh lợi định kỳ đều được coi là hoạt động kinh doanh, bất kể tổ chức đó tự nhận là “doanh nghiệp”, “hội”, hay “câu lạc bộ”. Như vậy, bản chất quyết định hình thức pháp lý, không phải tên gọi.
– Phạm vi hoạt động của hội, câu lạc bộ
Theo Nghị định về tổ chức hội hiện hành, hội/CLB được xác định là tổ chức có mục đích:
+ tập hợp hội viên,
+ giao lưu,
+ bảo vệ quyền lợi,
+ phi lợi nhuận.
Không có quy định nào cho phép hội/CLB được cung cấp dịch vụ có thu phí vì lợi nhuận. Nếu mô hình mang dấu hiệu kinh doanh thương mại, nó sẽ vượt quá phạm vi pháp lý của loại hình hội/CLB.
2. Quy định xử phạt đối với hoạt động kinh doanh không đăng ký
Nghị định 122/2021/NĐ-CP quy định mức phạt đối với tổ chức/cá nhân hoạt động dưới hình thức doanh nghiệp nhưng không đăng ký. Việc “núp bóng” để kinh doanh thuộc trường hợp này và có thể bị xử phạt nặng, bao gồm cả biện pháp khắc phục hậu quả.
II. Phân tích bản chất pháp lý của mô hình “hội/CLB/workshop thu phí”
1. Xác định bản chất thông qua dấu hiệu kinh doanh
Một hoạt động được coi là kinh doanh khi hội tụ ba yếu tố:
+ Cung cấp hàng hóa, dịch vụ;
+ Có người mua hoặc người sử dụng dịch vụ;
+Thu tiền hoặc nhận lợi ích kinh tế.
– Nếu một hội/CLB/workshop:
+ Cung cấp spa, yoga, trị liệu, tư vấn sức khỏe, ăn uống, hoặc dịch vụ chuyên môn khác;
+ Thu hội phí, phí sử dụng, phí tham dự;
+ hoạt động thường xuyên, định kỳ với phương thức thương mại;
→ đủ yếu tố cấu thành hoạt động kinh doanh, bất kể nó mang tên “hội” hay “CLB”.
2. Tên gọi không làm thay đổi bản chất
Trong thực tế kiểm tra pháp lý, cơ quan quản lý áp dụng nguyên tắc:
Đánh giá theo bản chất hoạt động, không theo tên gọi do tổ chức tự đặt.
Một “CLB chăm sóc sức khỏe” tổ chức spa – xông hơi – trị liệu và thu phí thành viên vẫn bị xem là “cơ sở kinh doanh dịch vụ chăm sóc sức khỏe”.
Tương tự, “workshop trải nghiệm làm đẹp” thu phí, tuyển học viên, quảng cáo dịch vụ → được xem là cơ sở đào tạo/kinh doanh dịch vụ.
3. Tính chất vượt quá phạm vi của hội/CLB
Hội chỉ được thu hội phí để duy trì hoạt động nội bộ, không được:
+ Bán dịch vụ,
+ Bán sản phẩm,
+ Huy động và thu tiền theo giá dịch vụ,
+ Quảng cáo dịch vụ,
+ Ký hợp đồng thương mại.
Việc sử dụng hình thức hội/CLB để triển khai các hoạt động kinh doanh thực chất là lợi dụng mô hình xã hội để né quy định về doanh nghiệp và điều kiện kinh doanh.
III. Rủi ro pháp lý phát sinh
1. Rủi ro hành chính
Tổ chức cung cấp dịch vụ có thu phí mà không đăng ký doanh nghiệp có thể bị xử phạt theo NĐ 122/2021/NĐ-CP.
Ngoài phạt tiền, còn có biện pháp:
+ Buộc đăng ký kinh doanh,
+ Buộc ngừng hoạt động,
+ Buộc nộp lại số lợi nhuận.
2. Rủi ro thuế
Khi hoạt động tạo doanh thu nhưng không kê khai thuế:
+ Cơ quan thuế có quyền truy thu,
+ Phạt vi phạm hành chính,
+ Thậm chí xử lý hình sự nếu có dấu hiệu trốn thuế.
3. Rủi ro về điều kiện kinh doanh ngành nghề
Các dịch vụ như spa, massage, trị liệu, ăn uống, tư vấn sức khỏe, yoga, phun xăm… đều là ngành nghề kinh doanh có điều kiện.
Việc cung cấp dịch vụ này mà không có giấy phép chuyên ngành → bị xử phạt theo luật chuyên ngành.
4. Rủi ro dân sự, trách nhiệm đối với khách hàng
Hội/CLB không phải pháp nhân → không có tư cách đứng tên ký hợp đồng hay chịu trách nhiệm độc lập.
Trong tranh chấp, người đứng đầu có thể phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản cá nhân.
5. Rủi ro thanh tra – kiểm tra
Nếu có phản ánh, đơn tố cáo, hoặc quảng cáo công khai, mô hình núp bóng rất dễ bị thanh kiểm tra bởi:
+ Sở Kế hoạch và Đầu tư,
+ Cơ quan Thuế,
+ Sở Y tế,
+ Công an kinh tế,
+ Quản lý thị trường.
Nhận định pháp lý
Qua phân tích có thể thấy:
– Bản chất của nhiều “hội/CLB/workshop” hiện nay không còn mang tính chất tự nguyện, phi lợi nhuận, mà đã chuyển sang hoạt động dịch vụ có thu phí.
– Khi bản chất là kinh doanh, pháp luật bắt buộc phải áp dụng quy định về doanh nghiệp và điều kiện kinh doanh tương ứng.
-Việc né tránh khung pháp lý không những không mang lại lợi ích lâu dài mà còn đặt tổ chức và cá nhân vào trạng thái rủi ro pháp lý cao.
IV. Khuyến nghị
1. Nếu có hoạt động thu phí – cung cấp dịch vụ, nên lựa chọn mô hình doanh nghiệp (ưu tiên Công ty TNHH), vì:
+ Phù hợp bản chất kinh doanh;
+ Được pháp luật bảo vệ;
+ Dễ xin giấy phép con;
+ Hạn chế rủi ro cho chủ sở hữu.
2. Hội/CLB chỉ nên dùng cho mục đích phi lợi nhuận, giao lưu hoặc tổ chức nội bộ.
3. Trong trường hợp vừa muốn duy trì cộng đồng vừa kinh doanh:
+ Thành lập doanh nghiệp để vận hành dịch vụ;
+ Hội/CLB có thể duy trì như một hình thức gắn kết cộng đồng nhưng không thu phí dịch vụ.
V. Kết luận
Kinh doanh “núp bóng” hội/CLB/workshop là hiện tượng phổ biến nhưng tiềm ẩn rủi ro pháp lý nghiêm trọng do không phù hợp bản chất và không đáp ứng điều kiện kinh doanh.
Pháp luật Việt Nam quy định rõ: mọi hoạt động có thu phí vì lợi nhuận phải đăng ký kinh doanh và tuân thủ điều kiện ngành nghề.
Do đó, việc lựa chọn đúng hình thức pháp lý không chỉ đảm bảo tuân thủ luật mà còn bảo vệ lợi ích lâu dài, uy tín và sự bền vững của mô hình kinh doanh
Liên hệ Luật sư tư vấn:
Liên hệ Luật sư tư vấn: Luật TLA là một trong những đơn vị luật sư hàng đầu, với đội ngũ luật sư, cán bộ nhiều kinh nghiệm trong các lĩnh vực hình sự, dân sự, doanh nghiệp, hôn nhân và gia đình,… Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ, giải đáp mọi thắc mắc về pháp lý của bạn. Nếu bạn còn thắc mắc về nội dung này, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được giải đáp thắc mắc.
1. Luật sư Vũ Thị Phương Thanh, Giám đốc Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội,
email: vtpthanh@tlalaw.vn;
2. Luật sư Trần Mỹ Lê, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội;
email: tmle@tlalaw.vn
Địa chỉ: Tầng 7, số 06 Dương Đình Nghệ, Yên Hòa, Hà Nội
Website: https://tlalaw.vn/
Hotline: 0906246464
Khương Ngọc Lan