1. Khái niệm và căn cứ pháp lý về cho vay nặng lãi
Theo khoản 1 Điều 2 Nghị quyết số 01/2021/NQ-HĐTP ngày 20/01/2021 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao:
“Cho vay lãi nặng là trường hợp bên cho vay áp dụng mức lãi suất gấp 05 lần trở lên so với mức lãi suất cao nhất quy định tại khoản 1 Điều 468 của Bộ luật Dân sự năm 2015.”
Khoản 1 Điều 468 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định:
“Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác; nếu lãi suất theo thỏa thuận vượt quá thì phần vượt quá không có hiệu lực.”
– Như vậy:
- Mức lãi suất tối đa hợp pháp: 20%/năm.
- Mức lãi suất bị coi là cho vay nặng lãi: từ 100%/năm trở lên (tức gấp 5 lần 20%).
2. Trách nhiệm hình sự đối với hành vi cho vay nặng lãi
Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định:
- Người nào cho vay với lãi suất từ 100%/năm trở lên và thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng, hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính/chưa được xóa án tích mà còn vi phạm → bị phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 200 triệu đồng, hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
- Nếu thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng trở lên → bị phạt tiền từ 200 triệu đồng đến 1 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị:
- Phạt bổ sung từ 30 triệu đồng đến 100 triệu đồng.
- Cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 đến 05 năm.
3. Xác định số tiền thu lợi bất chính
Theo Điều 6 Nghị quyết số 01/2021/NQ-HĐTP:
- Nếu khoản vay đã hết hạn → thu lợi bất chính = tổng số lãi và các khoản thu trái pháp luật – số tiền lãi hợp pháp (tương ứng 20%/năm).
- Nếu khoản vay chưa hết hạn nhưng bị phát hiện → tính đến thời điểm cơ quan có thẩm quyền ngăn chặn.
- Nếu người vay đã trả trước hạn → căn cứ số tiền thực tế đã trả, sau khi trừ đi số lãi hợp pháp.
4. Xử phạt hành chính đối với hành vi cho vay nặng lãi
Theo Điểm d, đ Khoản 4 và Khoản 7 Điều 12 Nghị định 144/2021/NĐ-CP:
- Phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 20 triệu đồng đối với hành vi:
- Cho vay với lãi suất vượt quá mức trần quy định tại Điều 468 BLDS 2015.
- Kinh doanh dịch vụ cầm đồ, cho vay tiền không đăng ký ngành nghề nhưng áp dụng lãi suất vượt mức.
- Ngoài ra, người vi phạm bị buộc nộp lại toàn bộ số lợi bất hợp pháp có được từ hành vi cho vay nặng lãi.
5. Kết luận và bình luận
Việc pháp luật quy định mức trần lãi suất 20%/năm và coi mức từ 100%/năm trở lên là cho vay nặng lãi có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người vay, đồng thời hạn chế hoạt động “tín dụng đen” vốn gây nhiều hệ lụy xã hội. Người cho vay nặng lãi có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự với mức hình phạt lên tới 03 năm tù, đồng thời buộc hoàn trả toàn bộ số lợi bất hợp pháp. Do đó, khi tham gia các giao dịch vay mượn, các bên cần tuân thủ đúng mức lãi suất pháp luật cho phép để bảo đảm quyền lợi chính đáng và tránh rủi ro pháp lý cho chính mình.
h Liên hệ Luật sư tư vấn:
Liên hệ Luật sư tư vấn: Luật TLA là một trong những đơn vị luật sư hàng đầu, với đội ngũ luật sư, cán bộ nhiều kinh nghiệm trong các lĩnh vực hình sự, dân sự, doanh nghiệp, hôn nhân và gia đình,… Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ, giải đáp mọi thắc mắc về pháp lý của bạn. Nếu bạn còn thắc mắc về nội dung này, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được giải đáp thắc mắc.
1. Luật sư Vũ Thị Phương Thanh, Giám đốc Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội,
email: vtpthanh@tlalaw.vn;
2. Luật sư Trần Mỹ Lê, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội;
email: tmle@tlalaw.vn
Địa chỉ: Tầng 7, số 06 Dương Đình Nghệ, Yên Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội
Website: https://tlalaw.vn/
Hotline: 0906246464
Khương Ngọc Lan