Để làm rõ sự khác biệt giữa hai loại hợp đồng phổ biến trong thực tiễn giao dịch, dưới đây là bảng so sánh dựa trên các tiêu chí pháp lý quan trọng như khái niệm, chủ thể, mục đích, hình thức, phạm vi điều chỉnh và chế tài khi vi phạm. Nội dung được trích dẫn từ Bộ luật Dân sự 2015, Luật Thương mại 2005 và các văn bản liên quan nhằm giúp nhận diện chính xác bản chất pháp lý của từng loại hợp đồng.
| Tiêu chí | Hợp đồng dân sự | Hợp đồng thương mại |
| Khái niệm | Là sự thỏa thuận giữa các bên nhằm xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự theo Điều 385 BLDS 2015. Các hợp đồng dân sự phát sinh trong quan hệ dân sự theo quy định của Bộ luật Dân sự. | Là hợp đồng được giao kết trong hoạt động thương mại theo Điều 3 Luật Thương mại 2005: hoạt động nhằm mục đích sinh lợi như mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại hoặc hoạt động sinh lợi khác do thương nhân thực hiện. |
| Chủ thể giao kết | Chủ thể gồm cá nhân, pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác và các chủ thể dân sự khác (không yêu cầu phải là thương nhân). | Ít nhất một bên phải là thương nhân theo Điều 6 LTM 2005 hoặc tổ chức/cá nhân có hoạt động thương mại hợp pháp nhằm mục đích sinh lợi. |
| Mục đích | Có thể vì tiêu dùng, sinh hoạt hoặc phát sinh lợi ích kinh tế nhưng không nhất thiết phải nhằm mục đích sinh lợi. | Bắt buộc nhằm mục đích sinh lợi, phục vụ hoạt động kinh doanh của thương nhân. |
| Hình thức hợp đồng | – Có thể giao kết bằng lời nói, văn bản hoặc hành vi (Điều 119 BLDS). – Một số hợp đồng bắt buộc bằng văn bản/công chứng/chứng thực (ví dụ: mua bán nhà đất). | – Thường lập bằng văn bản hoặc hình thức tương đương. – Không bắt buộc công chứng (trừ trường hợp pháp luật yêu cầu hoặc các bên thỏa thuận). – Một số hợp đồng có thể được xác lập bằng lời nói hoặc hành vi (Điều 24 LTM). |
| Tính chất pháp lý phạm vi điều chỉnh | Điều chỉnh chủ yếu bởi BLDS 2015 và các luật chuyên ngành có liên quan. | Điều chỉnh bởi Luật Thương mại 2005 và các luật chuyên ngành: Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, Luật Thuế, Bộ luật Dân sự (trong phần không trái LTM). |
| Cơ quan giải quyết tranh chấp | Chủ yếu là Tòa án theo BLTTDS. | Các bên được lựa chọn Tòa án hoặc Trọng tài thương mại (Điều 317 LTM 2005). |
| Mức phạt vi phạm | Phạt vi phạm không bị giới hạn về mức, tùy theo thỏa thuận và không trái đạo đức xã hội (Điều 418 BLDS). | Mức phạt tối đa 8% giá trị phần nghĩa vụ bị vi phạm (Điều 301 LTM), trừ hợp đồng dịch vụ giám định. |
| Bồi thường thiệt hại | Quy định tại Điều 13 và Điều 360–419 BLDS 2015: bồi thường toàn bộ thiệt hại thực tế phát sinh; yêu cầu chứng minh thiệt hại. | Quy định tại Điều 302 LTM: bao gồm thiệt hại thực tế + lợi nhuận trực tiếp đáng lẽ được hưởng. Không giới hạn mức bồi thường nếu có căn cứ. |
| Nội dung hợp đồng | Gồm các điều khoản cơ bản: đối tượng, giá, số lượng, chất lượng, phương thức thanh toán, quyền nghĩa vụ, phạt – bồi thường… | Ngoài các điều khoản cơ bản, thường có thêm điều khoản đặc thù trong thương mại: giao hàng, vận chuyển, bảo hiểm, giám định, điều khoản hạn mức tín dụng thương mại, điều khoản miễn trừ trách nhiệm theo thông lệ quốc tế. |
| Tính bắt buộc tuân thủ pháp luật | Tính linh hoạt cao, đề cao sự tự do thỏa thuận của các bên (Điều 3 BLDS). | Ràng buộc chặt chẽ hơn bởi quy định mang tính thương mại, thông lệ quốc tế, và nghĩa vụ trung thực trong kinh doanh. |
| Chế tài áp dụng khi vi phạm | Chế tài dân sự: phạt, bồi thường, đơn phương chấm dứt, hủy bỏ, buộc thực hiện đúng… | Chế tài thương mại theo Chương VII LTM: phạt vi phạm, bồi thường, tạm ngừng – đình chỉ – hủy hợp đồng, từ chối thực hiện hợp đồng, biện pháp khác theo thông lệ thương mại. |
Liên hệ Luật sư tư vấn:
Luật TLA là một trong những đơn vị luật sư hàng đầu, với đội ngũ luật sư, cán bộ nhiều kinh nghiệm trong các lĩnh vực hình sự, dân sự, doanh nghiệp, hôn nhân và gia đình,… Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ, giải đáp mọi thắc mắc về pháp lý của bạn. Nếu bạn còn thắc mắc về nội dung này, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được giải đáp thắc mắc.
1. Luật sư Vũ Thị Phương Thanh, Giám đốc Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội,
email: vtpthanh@tlalaw.vn;
2. Luật sư Trần Mỹ Lê, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội;
email: tmle@tlalaw.vn
Địa chỉ: Tầng 7, số 06 Dương Đình Nghệ, Yên Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội
Website: https://tlalaw.vn/
Hotline: 0906246464
Nguyễn Dương Anh Vũ