Một trong những yếu tố quan trọng trong quản lý đấu thầu là việc ngăn chặn hành vi thông thầu. Ngăn chặn các hành vi này không chỉ đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong quản lý tài chính công, mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho sự cạnh tranh công bằng và phát triển của các doanh nghiệp. Với sự tiến bộ và thay đổi trong lĩnh vực quy phạm pháp luật, Luật đấu thầu mới nhất năm 2024 không chỉ cụ thể hóa các hành vi thông thầu mà còn đề cao các biện pháp ngăn chặn việc thông thầu không minh bạch và không công bằng.
I. Thông thầu – hành vi bị cấm trong Luật đấu thầu 2023.
| Thông thầu trong Luật đấu thầu 2013 | Thông thầu trong Luật đấu thầu 2024 |
| Quy định tại khoản 3 Điều 89 Luật Đấu thầu 2013 | Quy định tại khoản 3 Điều 16 Luật Đấu thầu 2023 |
| Thỏa thuận về việc rút khỏi việc dự thầu hoặc rút đơn dự thầu được nộp trước đó để một hoặc các bên tham gia thỏa thuận thắng thầu | Dàn xếp, thỏa thuận, ép buộc để một hoặc các bên chuẩn bị hồ sơ dự thầu hoặc rút hồ sơ dự thầu để một bên trúng thầu |
| Thỏa thuận để một hoặc nhiều bên chuẩn bị hồ sơ dự thầu cho các bên tham dự thầu để một bên thắng thầu | Dàn xếp, thỏa thuận để từ chối cung cấp hàng hóa, dịch vụ, không ký hợp đồng thầu phụ hoặc thực hiện các hình thức thỏa thuận khác nhằm hạn chế cạnh tranh để một bên trúng thầu |
| Thỏa thuận về việc từ chối cung cấp hàng hóa, không ký hợp đồng thầu phụ hoặc các hình thức gây khó khăn khác cho các bên không tham gia thỏa thuận. | Nhà thầu, nhà đầu tư có năng lực, kinh nghiệm đã tham dự thầu và đáp ứng yêu cầu của hồ sơ mời thầu nhưng cố ý không cung cấp tài liệu để chứng minh năng lực, kinh nghiệm khi được bên mời thầu yêu cầu làm rõ hồ sơ dự thầu hoặc khi được yêu cầu đối chiếu tài liệu nhằm tạo điều kiện để một bên trúng thầu. |
Theo các chuyên gia trong lĩnh vực đấu thầu. Họ cho rằng đấu thầu ở nước ta chủ yếu là đấu thầu 2 bên (chủ đầu tư và nhà thầu) trong các giai đoạn trước. Trong khi thế giới đang giao cho các sàn giao dịch, công ty chuyên tổ chức đấu thầu đảm nhận vai trò trung gian.
Theo ông Nguyễn Phi Thường (Giám đốc sở GTVT Hà Nội) “Nếu ở nước ta không vượt qua được những cuộc đấu thầu 2 bên thì không thể xử lý dứt điểm các yếu điểm căn cơ như thông thầu, quân xanh quân đỏ, “vận động hành lang” để trúng thầu”.
Nhà nước đã phát triển lộ trình đấu thầu qua mạng nhằm hạn chế các tiêu cực mà thông thầu mang tới. Các nhà lập pháp cho rằng thực hiện được điều này sẽ đảm bảo tính minh bạch thông tin, tạo sự cạnh tranh, bình đẳng giữa các nhà thầu, giảm thời gian đi lại của nhà thầu, giảm thủ tục hành chính do nhà thầu, góp phần giảm thiểu tham nhũng, lãng phí, tình trạng thông thầu.
II. Ngăn chặn các hành vi cố tình thông thầu, gian lận để trục lợi.
Các vụ việc đã được khởi tố hoặc xử lý vi phạm cho thấy, trong tổ chức thực hiện, một số tổ chức, cá nhân đã có các hành vi cố tình “thông thầu”, vi phạm điều cấm của Luật Đấu thầu, gian lận để trục lợi.
Trình bày Tờ trình của Chính phủ về Dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, một trong những mục tiêu quan trọng của việc xây dựng Luật Đấu thầu (sửa đổi) là phải kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện Luật; khắc phục tình trạng đấu thầu hình thức, nâng cao tính cạnh tranh, công khai, minh bạch, hiệu quả kinh tế trong hoạt động đấu thầu. Đồng thời, tránh thất thoát, lãng phí ngân sách, tài sản nhà nước, ngăn chặn, xử lý tiêu cực, tham nhũng trong hoạt động đấu thầu; tiếp tục hoàn thiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về đấu thầu và cơ chế kiểm tra, giám sát, giải quyết kiến nghị trong hoạt động đấu thầu…
Để phòng chống tiêu cực, tham nhũng, Luật đấu thầu 2024 và các văn bản liên quan bổ sung quy định cụ thể về nhiệm vụ, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu các bộ, cơ quan trung ương, địa phương; bổ sung, hoàn thiện quy định về nội dung, trình tự, thủ tục thực hiện công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động đấu thầu. Bổ sung quy định về các trường hợp người có thẩm quyền được phép đình chỉ, không công nhận kết quả lựa chọn nhà thầu, quyết định vô hiệu đối với các quyết định của chủ đầu tư, bên mời thầu trong trường hợp phát hiện có sai phạm trong lựa chọn nhà thầu. Tuy nhiên, các nội dung về hủy thầu và đình chỉ cuộc thầu, không công nhận kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư, Ủy ban cho rằng, đây là những vấn đề mới được đưa vào Luật nhưng rất phức tạp, cần đánh giá tổng kết thực tiễn, rà soát kỹ lưỡng để quy định bảo đảm khả thi.
Liên hệ Luật sư tư vấn – Công ty Luật TNHH TLA
Luật TLA là một trong những đơn vị luật sư hàng đầu, với đội ngũ luật sư, cán bộ nhiều kinh nghiệm trong các lĩnh vực hình sự, dân sự, doanh nghiệp, hôn nhân và gia đình,… Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ, giải đáp mọi thắc mắc về pháp lý của bạn. Nếu bạn còn thắc mắc về nội dung này, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được giải đáp thắc mắc.
Luật sư Vũ Thị Phương Thanh, Giám đốc Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội, email: vtpthanh@tlalaw.vn
Luật sư Trần Mỹ Lê, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội; email: tmle@tlalaw.vn