Trong hoạt động xây dựng, bảo hiểm công trình không chỉ là một yêu cầu pháp lý mà còn là công cụ bảo vệ quyền lợi và giảm thiểu rủi ro cho các bên tham gia. Tuy nhiên, thực tế không ít trường hợp nhà thầu bỏ qua nghĩa vụ mua bảo hiểm xây dựng, dẫn đến câu hỏi khiến nhiều chủ đầu tư băn khoăn: nếu nhà thầu không thực hiện, chủ đầu tư có phải chịu phạt hay không? Việc hiểu rõ quy định pháp luật và trách nhiệm của từng bên sẽ giúp chủ đầu tư tránh rủi ro pháp lý và đảm bảo dự án vận hành an toàn, đúng quy định.
- Quy định luật về trách nhiệm mua bảo hiểm xây dựng
Bảo hiểm là một công cụ quản lý rủi ro tài chính trong quá trình triển khai hoạt động xây dựng. Quy định của pháp luật hiện hành, bảo hiểm trong hoạt động đầu tư xây dựng (bảo hiểm xây dựng) có thể được chia thành hai nhóm bảo hiểm bắt buộc và bảo hiểm không bắt buộc, bao gồm: (i) bảo hiểm công trình trong thời gian xây dựng; (ii) bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp tư vấn đầu tư xây dựng; (iii) bảo hiểm đối với vật tư, vật liệu, phương tiện, thiết bị thi công, người lao động; (iv) bảo hiểm trách nhiệm dân sự đối với bên thứ ba; (v) bảo hiểm bảo hành công trình xây dựng.
Trách nhiệm bắt buộc mua bảo hiểm công trình trong thời gian xây dựng được đặt ra đối với chủ đầu tư cho công trình có ảnh hưởng đến an toàn cộng đồng, môi trường, công trình có yêu cầu kỹ thuật đặc thù, điều kiện thi công xây dựng phức tạp. Phía nhà thầu, bắt buộc mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp tư vấn đầu tư xây dựng đối với nhà thầu tư vấn khảo sát xây dựng, thiết kế xây dựng của công trình xây dựng từ cấp II trở lên; và bảo hiểm cho người lao động thi công trên công trường và bảo hiểm trách nhiệm dân sự đối với bên thứ ba bởi nhà thầu thi công.
Cần lưu ý, điều kiện, mức phí, số tiền bảo hiểm tối thiểu đối với từng loại bảo hiểm tương ứng cũng phải tuân thủ quy định pháp luật.
- Mức xử phạt khi vi phạm nghĩa vụ bảo hiểm xây dựng
Việc không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ nghĩa vụ mua bảo hiểm bắt buộc trong hoạt động đầu tư xây dựng được xác định là hành vi vi phạm pháp luật và có thể bị xử phạt vi phạm hành chính, tùy thuộc mức độ và tính chất cụ thể của hành vi vi phạm. Mức xử phạt tương ứng được quy định như sau:
- Vi phạm về bảo hiểm công trình trong thời gian xây dựng
Yêu cầu bắt buộc mua bảo hiểm công trình đối với chủ đầu tư được xác định căn cứ đặc điểm đặc thù và mức độ phức tạp của công trình xây dựng. Không thực hiện hoặc thực hiện không đúng, không đầy đủ theo quy định, chủ đầu tư có thể bị xử phạt từ 40.000.000 đồng đến 60.000.000 đồng và buộc mua bảo hiểm tương ứng nếu công trình vẫn đang trong quá trình thi công (căn cứ Điều 17 Nghị định 16/2022/NĐ-CP).
- Vi phạm về bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp
Đối với hoạt động khảo sát xây dựng, nhà thầu tư vấn không mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp theo quy định sẽ bị phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, đồng thời buộc phải mua bảo hiểm nếu chủ đầu tư chưa nghiệm thu kết quả khảo sát (căn cứ Điều 27 Nghị định 16/2022/NĐ-CP).
Đối với hoạt động thiết kế xây dựng, mức phạt áp dụng từ 50.000.000 đồng đến 70.000.000 đồng, nhà thầu cũng buộc phải mua bảo hiểm nếu công trình chưa được khởi công hoặc đang trong quá trình thi công (căn cứ Điều 30 Nghị định 16/2022/NĐ-CP).
- Vi phạm về bảo hiểm cho người lao động thi công trên công trường, bảo hiểm trách nhiệm dân sự đối với bên thứ ba
Trường hợp không mua bảo hiểm cho người lao động thi công trên công trường hoặc bảo hiểm trách nhiệm dân sự đối với bên thứ ba theo quy định, nhà thầu có thể bị xử phạt hành chính từ 50.000.000 đồng đến 70.000.000 đồng, đồng thời buộc mua bảo hiểm tương ứng (căn cứ Điều 32 Nghị định 16/2022/NĐ-CP).
Tùy thuộc vào loại công trình cũng như vai trò của từng bên tham gia dự án, pháp luật hiện hành quy định về nghĩa vụ mua bảo hiểm xây dựng bắt buộc đối với chủ đầu tư, nhà thầu tư vấn và nhà thầu thi công
- Trách nhiệm của chủ đầu tư đối với vi phạm của nhà thầu
Đối chiếu quy định pháp luật trên, hiện chế tài xử phạt được áp dụng đối với bản thân đối tượng có hành vi vi phạm là chủ đầu tư hoặc nhà thầu, chưa đề cập tới trách nhiệm của chủ đầu tư trong trường hợp nhà thầu vi phạm hoặc ngược lại.
Như vậy, chủ đầu tư phải đảm bảo nghĩa vụ của mình đối với việc mua bảo hiểm xây dựng trong trường hợp luật yêu cầu. Nếu vi phạm xuất phát từ phạm vi trách nhiệm của nhà thầu, chủ đầu tư chỉ có thể yêu cầu nhà thầu khắc phục hoặc áp dụng biện pháp xử lý theo thỏa thuận cụ thể tại hợp đồng hoặc quy định pháp luật. Việc xử phạt hành chính sẽ thuộc phạm vi xử lý của cơ quan quản lý có thẩm quyền.
- Lưu ý về điều khoản trách nhiệm bảo hiểm xây dựng trong hợp đồng
Trách nhiệm thu xếp, duy trì hiệu lực bảo hiểm là một điều khoản quan trọng trong hợp đồng xây dựng, tuy nhiên đôi khi chưa thực sự được chú trọng bởi các chủ thể tham gia hợp đồng.
Phù hợp với tính chất và yêu cầu của công trình cụ thể, chủ đầu tư và nhà thầu có thể thống nhất tại hợp đồng về trách nhiệm bảo hiểm, tuân thủ hoặc mở rộng so với yêu cầu của pháp luật. Nội dung các bên có thể cân nhắc trong điều khoản về bảo hiểm xây dựng bao gồm phân định trách nhiệm thu xếp và duy trì từng loại bảo hiểm xây dựng; thời hạn duy trì hiệu lực bảo hiểm phù hợp đặc thù dự án; phạm vi rủi ro, tổn thất được bảo hiểm; giá trị bảo hiểm tối thiểu hay mức miễn thường tương ứng…
Trên thực tế, chủ đầu tư có thể yêu cầu nhà thầu nộp hồ sơ chứng minh về việc hoàn thành trách nhiệm bảo hiểm xây dựng làm căn cứ thanh toán theo mốc tiến độ. Các biện pháp như phạt vi phạm, yêu cầu bồi thường thiệt hại hay đình chỉ hợp đồng hoặc thay thế nhà thầu thực hiện công việc có thể được chủ đầu tư áp dụng khi vi phạm phát sinh.
Như vậy, việc mua bảo hiểm xây dựng là nghĩa vụ bắt buộc của bên thực hiện thi công, song pháp luật cũng quy định rõ trách nhiệm giám sát và phối hợp của chủ đầu tư. Nếu chủ đầu tư không kiểm tra, yêu cầu hoặc để mặc nhà thầu vi phạm, nguy cơ bị xử phạt và chịu trách nhiệm liên đới là hoàn toàn có thể xảy ra. Do đó, để tránh thiệt hại và rắc rối pháp lý, chủ đầu tư cần chủ động đưa điều khoản bảo hiểm vào hợp đồng, yêu cầu chứng từ chứng minh đã mua bảo hiểm, đồng thời theo dõi việc thực hiện trong suốt quá trình thi công.
————————————————
Liên hệ Luật sư tư vấn:
Luật TLA là một trong những đơn vị luật sư hàng đầu, với đội ngũ luật sư, cán bộ nhiều kinh nghiệm trong các lĩnh vực hình sự, dân sự, doanh nghiệp, hôn nhân và gia đình,… Chúng tôi sẵn sàng hỗ trợ, giải đáp mọi thắc mắc về pháp lý của bạn. Nếu bạn còn thắc mắc về nội dung này, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được giải đáp thắc mắc.
1. Luật sư Vũ Thị Phương Thanh, Giám đốc Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội,
email: vtpthanh@tlalaw.vn;
2. Luật sư Trần Mỹ Lê, Chủ tịch HĐTV Công ty Luật TNHH TLA, Đoàn Luật sư Hà Nội;
email: tmle@tlalaw.vn
Công ty Luật TNHH TLA
Địa chỉ: Tầng 7, số 6 Dương Đình Nghệ, Yên Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội
Website: https://tlalaw.com
Đinh Phương Thảo